برای این منظور لازم است عواملی که باعث می شود توفیق نماز شب از انسان گرفته شود را بشناسیم و موانع را برطرف سازیم تا به خواست خدا برای بیداری شب آماده شویم.
به طور کلی عوامل عدم توفیق نماز شب دو چیز است :
1- عوامل جسمی ; گاهی خستگی زیاد مغز و اعصاب و وضعیت مزاجی خواب را سنگین و طولانی می کند. پرخوری در شب , خود علتی دیگر برای خواب طولانی و سنگین می باشد.
حضرت عیسی (علی نبینا و آله و علیه السلام ) خطاب به بنی اسرائیل فرمود: یا بنی اسرائیل ! لا تکثروا الاکل فانه من اکثر الأکل اکثر النوم , و من اکثر النوم اقل الصلاه کتب من الغافلین ; ای بنی اسرائیل ! خوردن خود را زیاد نکنید, زیرا هر کس بر خوردن خود بیفزاید, بر خوابیدن خود هم می افزاید و هر کس که بر خواب خود بیفزاید, از نماز کم می گذارد (و در نتیجه) در زمره غافلان نوشته می شود«, (همان , ج 1, ص 117, ر 590).
غذاهایی هستند که اگر تنها به آن ها اکتفا شود, خواب طولانی و سنگین را به دنبال دارد; مثل نان و ماست یا دوغ و... برای تعدیل خواب و توفیق برای نماز شب , به تذکرات زیر توجه کنید:
الف . خواب قیلوله و قبل از ظهر - که استحباب شرعی هم دارد - ترک نشود. این خواب مختصر, ولی بسیار مفید است . اگر قبل از ظهر میسر نیست با فاصله ای بعد از ناهار انجام گیرد. اگر اصلا خواب روز میسر نیست , حداقل باید دقایقی دراز کشید.
ب . کم خوری در شب : امام رضا(ع ) می فرمایند:من اراد ان یکون صالحا خفیف الجسم ]و اللحم [ فلیقلل من عشائر باللیل ; هر کس می خواهد (بدنی ) سالم و جسم و گوشتی سبک داشته باشد, باید شام خود را کم کند«, (همان , ص 123, ر 635). باید از افراط و تفریط در خوردن پرهیز شود. کم خوری غیر از نخوردن یا بد خوردن است .
میزان کم خوری را رسول اکرم (ص ) چنین می فرمایند:کل وانت تشتهی , و امسک و انت تشتهی ; در حالی که اشتها داری , بخور و در حالی که (هنوز) اشتها داری , از خوردن دست بکش , (همان , ر 633).
ج . غذای مناسب شب : کیفیت غذا جوری باشد که اعصاب و بدن سست نشود. شب ها از ماست , دوغ , کشک و مانند آن استفاده نشود یا در کنار آن ها چند دانه خرما یا کشمش یا مویز و مانند آن تناول شود. هر کس باید با توجه به مزاج خود, برنامه غذایی مناسبی برای خود داشته باشد.
دقت کنید غذاهایی قوت می بخشد, چه غذاهایی رخوت و نسبت به چه غذاهایی حساسیت دارید. مثلا خرما برای بعضی مزاج ها سازگار نیست , زیرا موجب جوش صورت و دمل می شود.
د. شام اول شب : هر چه وقت خوردن شام به اول شب نزدیک تر باشد و با وقت خواب فاصله داشته باشد, بهتر است.
ه. زود خوابیدن : شب ها - مخصوصا شب های کوتاه - باید زودتر خوابید به گونه ای که حتی در شب های کوتاه حداقل بشود چهار ساعت مداوم خوابید. بقیه خواب در وقت دیگر جبران می شود. البته شب های بلند, هفت ساعت مداوم هم می شود خوابید.
2- عوامل روحی: الف . گناه : امام باقر(ع ) می فرمایند: »جاء رجل الی امیرالمؤمنین (ع ) فقال : انی قد حرمت الصلاه باللیل , فقال : قد قیدتک ذنوبک
مردی به محضر حضرت علی (ع ) آمد و پرسید: من از نماز شب محروم شده ام . حضرت فرمود: گناهانت تو را مقید کرده است .«, (همان , ج 5, ص 421, ر10465). این درباره بسیاری از مردم صادق است.
ب . عجب : گاهی عجب ناشی از عبادت و نماز شب , خود عاملی است که انسان را از نماز شب محروم می دارد. برای جلوگیری از این عجب , خداوند تعالی از روی لطف , بنده خود را در خواب می دارد. البته این بسیار کم اتفاق می افتد و برای کسانی است که غالبا توفیق نماز شب را دارند.
ج . ضعف اراده : نماز شب اراده و عزم می خواهد. خواستن تنها کافی نیست , باید با تصمیم جدی خوابید. ضعف اراده از مهم ترین عوامل محروم ماندن از نماز شب و سحرخیزی می باشد. باید با این ضعف و سستی اراده مبارزه کرد. امام علی (ع )می فرمایند: »ضادوا التوانی بالعزم ; به وسیله عزم , با سستی مبارزه کنید«, (همان , ج 6, ص 305, ر 12624).
تفکر در اهمیت نماز شب و خواندن دعاهای قبل از خواب , برای تقویت اراده و عزم مفیدند. در هر صورت , اگر گاهی موفق به نماز شب نشدید, قضای آن را به جا آورید.
http://www.tebyan-zn.ir/Religion_Thoughts.html
