غدیر خم نام ناحیه‌ای میان مکه و مدینه است که

پیامبر اسلام (ص)در حجةالوداع، علی (ع) را

«ولی» پس از خود اعلام کرد. 18 ذی‌الحجه،

سال‌روز این واقعه میان شیعیان به عید غدیر خم شهرت دارد.

محمد(ص)، پیامبر اسلام در بازگشت از آخرین حج خود

همه مسلمانانی که در حج شرکت داشتند را در غدیر خم

جمع کرد و شیعیان معتقدند که او در آنجا علی بن

ابی‌طالب (ع)را به‌عنوان وصی و برادر و جانشین

خود از جانب الله معرفی کرد. عبارت معروف

«هر آن‌کس که من مولای او هستم، پس

علی(ع) مولای اوست»

 قسمتی از خطابه بلند غدیر می‌باشد. گرچه در تفسیر

 حدیث غدیر خم در بین شیعه و سنی اختلاف وجود دارد.

 اهل سنت تنها اظهار نزدیکی پیامبر(ص) به علی (ع)

و دوستی با او رامی‌دانند و اظهار خواسته اش که

علی(ع) به عنوان پسرعمو و فرزند خوانده اش

جانشین ایشان در مسئولیت‌های خانوادگی اش

پس از مرگ شود.

این واقعه و حدیث غدیر در کتاب های شیعه و بسیاری

کتاب های اهل سنت نقل شده است. اولین منبع تاریخی

که به این کتاب اشاره می کند یعقوبی مورخ شیعه در

نیمه دوم قرن سوم هجری است و اولین آثار ادبی قابل

تاریخ گذاری، مجموعه اشعاری از نویسندگان شیعه در

 قرن دوم هجری است. از حدود قرن دوم هجری واقعه

 غدیر خم بعنوان دلیل نویسندگان شیعه برای اثبات

برحقی حضرت علی(ع) بر جانشینی حضرت محمد (ص)

آمده است.

ای عزیزان به شما هدیه زیـــــــــزدان آمد

عید فرخنـــــــده ی نورانی قربـــــــــان آمد

حاجیان سعی شما شد به حقیقت مقبول

 رحمت واسعــــه ی حضــرت ســـبحان آمذ*.

روز عرفه، روز شناخت است. عرفه روزی است که خدای

سبحان بندگان خود را به عبادت و اطاعت خویش فرا می خواند

و خوان کرم و احسان و لطف خود را برای آنان می گسترد

و درهای مغفرت و بخشش و رحمتش را بر روی آنان می گشاید.

دل در جوشش ناب عرفه، وضو می گیرد و در صحرای تفتیده عرفات،

جاری می شود. آن جا که ایوان هزار نقش خداشناسی است.

لب ها ترنم با طراوت دعا به خود گرفته و چشم ها امان خود را

از بارش توبه، از دست داده اند. دل، بیقرار روح عرفات،

حضرت اباعبدالله الحسین (ع) شده است. پنجره باران خورده

چشم ها از ضریح اجابت، تصویر می دهد و این صحرای عرفات

است که با کلمات روحبخش دعای امام حسین (ع) و اشک

عاشقان او بر دامن خود اجابت را نقش می کند. اشک و

زمزمه ما را نیز بپذیر، ای خدای عرفه.

در این روز حجاج بیت ا... الحرام با وقوف در صحرای عرفات

با خدای خویش به مناجات می پردازند و دعای عرفه

امام حسین(ع) را قرائت می کنند.

مسلمانان نیز در گوشه گوشه این کره خاکی در این روز

همه با هم نجوا کردند:
"خدای من، من به گناهانم اعتراف می کنم، آنها را ببخش،

منم که بد کردم، منم که خطا کردم، منم که تصمیم به گناه گرفتم،

منم که نادانی کردم."

مسلمانان با شرکت در آیین پرفیض و ملکوتی دعای عرفه،

با ریختن اشک عشق، از معبود خود طلب عفو کرده و برای

گناهان گذشته خود از ذات اقدس الهی طلب مغفرت کردند.

***

عرفات نام جایگاهی است که حاجیان در روز عرفه

(نهم ذی الحجه) در آنجا توقف می کنند و به دعا و

نیایش می پردازند و پس از برگزاری نماز ظهر

و عصر به مکه مکرمه باز می گردند .

  وجه تسمیه آنرا چنین گفته اند که جبرائیل علیه السلام

هنگامی که مناسک را به په ابراهیم می آموخت، چون به

عرفه رسید به او گفت عرفت و او پاسخ داد آری، لذا به این

 نام خوانده شد. و نیز گفته اند سبب آن این است که مردم

از این جایگاه به گناه خود اعتراف می کنند و بعضی آن را

جهت تحمل صبر و رنجی می دانند که برای رسیدن به آن باید

 متحمل شد.

فَتَلَقی آدَمُ مِنْ رَبِّه کَلماتًُ فتابَ عَلیهِ اِنَّه هو التَّوابُ الرّحیمْ

آدم از پروردگارش کلماتی دریافت داشت و با آن به سوی

خدا بازگشت و خداوند، توبه او را پذیرفت، چه او توبه پذیر

 مهربان است.

طبق روایت امام صادق(ع)، آدم (ع) پس از خروج از جوار

خداوند، و فرود به دنیا، چهل روز هر بامداد بر فرار کوه صفا

با چشم گریان در حال سجود بود، جبرئیل بر آدم فرود آمد

و پرسید:ـ چرا گریه می کنی ای آدم؟

ـ چگونه می توانم گریه نکنم در حالیکه خداوند مرا از

جوارش بیرون رانده و در دنیا فرود آورده است.

ـ ای آدم به درگاه خدا توبه کن و به سوی او بازگرد.

ـ چگونه توبه کنم؟

جبرئیل در روز هشتم ذیحجه آدم را به منی برد،

آدم شب را در آنجا ماند. و صبح با جبرئیل به صحرای عرفات

رفت، جبرئیل هنگام خروج از مکه، احرام بستن را به او یاد

داد و به او لبیک گفتن را آموخت و چون بعد از ظهر روز عرفه

فرا رسید تلبیه را قطع کرد و به دستور جبرئیل غسل کرد

 و پس از نماز عصر، آدم را به وقوف در عرفات واداشت

و کلماتی را که از پروردگار دریافت کرده بود به وی تعلیم داد،

 این کلمات عبارت بودند از:

خداوندا با ستایشت تو را تسبیح می گویم سُبحانَکَ اللهُمَ وَ بِحمدِک

جز تو خدایی نیست لا الهَ الاّ اَنْتْ

  
کار بد کردم و بخود ظلم نمودم عَمِلْتُ سوء وَ ظَلَمْتُ نَفْسی

 
به گناه خود اعتراف می کنم وَ اِعْتَرِفْتُ بِذَنبی اِغْفرلی

تو مرا ببخش که تو بخشنده مهربانی اِنَّکَ اَنْتَ اَلغَفور الرّحیمْ

آدم (ع) تا هنگام غروب آفتاب همچنان دستش رو به آسمان بلند

 بود و با تضرع اشک می ریخت، وقتی که آفتاب غروب کرد

همراه جبرئیل روانه مشعر شد، و شب را در آنجا گذراند.

و صبحگاهان در مشعر بپاخاست و در آنجا نیز با کلماتی

به دعا پرداخت و به درگاه خداوند توبه گذاشت......

***

تسبیحات حضرت رسول صَلَّى اللَّهِ عَلِیهِ وَاله در روز عرفه

پس فرموده بخوان این تسبیحات را که مروى از حضرت رسول

صَلَّى اللَّهِ عَلِیهِ وَ اله است و سیّد بن طاوُس در اقبال ذکر فرموده :

سُبْحانَ الَّذى فِى السَّمآءِ عَرْشُهُ سُبْحانَ الَّذى فِى

الاَْرْضِ حُکْمُهُ

منزه است خدایى که در آسمان است عرش او منزه است

خدایى که در زمین است فرمان و حکمش

سُبْحانَ الَّذى فِى الْقُبوُرِ قَضآؤُهُ سُبْحانَ الَّذى فِى الْبَحْرِ سَبیلُهُ

منزه است خدایى که در گورها قضا و فرمانش جارى است

منزه است خدایى که در دریا راه دارد

سُبْحانَ الَّذى فِى النّارِ سُلْطانُهُ سُبْحانَ الَّذى

فِى الْجَنَّةِ رَحْمَتُهُ

منزه است خدایى که در آتش دوزخ سلطنتش موجود

است منزه است خدایى که در بهشت رحمت او است

سُبْحانَ الَّذى فِى الْقِیمَةِ عَدْلُهُ سُبْحانَ الَّذى رَفَعَ السَّمآءَ

منزه است خدایى که در قیامت عدل و دادش برپا است

 منزه است خدایى که آسمان را بالا برد

 
سُبْحانَ الَّذى بَسَطَ الاْرْضَ سُبْحانَ الَّذى لا مَلْجَاَ

وَلا مَنْجا مِنْهُ اِلاّ اِلَیْهِ

 
منزه است خدایى که زمین را گسترد منزه است

خدایى که ملجا و پناهى از او نیست جز بسوى خودش

 
پس بگو

سُبْحانَ اللّهِ وَالْحَمْدُ لِلّهِ وَلا اِلهَ اِلا اللّهُ وَاللّهُ اَکْبَرُ صد مرتبه

منزه است خدا و حمد از آن خدا است و معبودى جز خدا

نیست و خدا بزرگتر از توصیف است

و بخوان توحید صد مرتبه و آیة الکرسى صد مرتبه و

صلوات بر محمّد و آل محمّد صد مرتبه و بگو

لااِلهَ اِلا اللّهُ وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْیى وَیُمیتُ

معبودى جز خدا نیست یگانه اى که شریک ندارد پادشاهى

خاص او است و از آن او است حمد زنده کند و بمیراند

وَیُمیتُ وَیُحْیى وَهُوَ حَىُّ لا یَموُتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَهُوَ عَلى

کُلِّ شَىْءٍ

و بمیراند و زنده کند و او است زنده اى که نمیرد هرچه خیر

است بدست او است و او بر هر چیز

قَدیرٌ ده مرتبه اَسْتَغْفِرُ اللّهَ الَّذى لا اِلهَ اِلاّ هُوَ الْحَىُّ

الْقَیُّومُ وَاَتوُبُ اِلَیْهِ ده مرتبه

توانا است آمرزش خواهم از خدایى که معبود بحقى جز

 او نیست که زنده و پاینده است و بسویش توبه کنم

یا اَللّهُ ده مرتبه یا رَحْمنُ ده مرتبه یا رَحیمُ ده مرتبه

یا بَدیعَ السَّمواتِ وَالاْرْضِ یا ذَاالْجَلالِ وَالاْکْرامِ ده مرتبه یا

حَىُّ یا قَیُّومُ ده مرتبه یا حَنّانُ یا مَنّانُ ده مرتبه

یا لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ ده مرتبه آمینَ ده مرتبه

در داستان جالبى از حضرت على(علیه السلام )

به این مضمون نقل شده است که روزى رو به سوى

مردم کرد و فرمود: به نظر شما امید بخشترین آیه

قرآن کدام آیه است ؟ بعضى گفتند آیه"ان الله لا یغفر

ان یشرک به و یغفر ما دون ذلک لمن یشاء"(خداوند هرگز

شرک را نمى بخشد و پائین تر از آن را براى هر کس که

بخواهد مى بخشد)سوره نساء آیه 48 امام فرمود: خوب

است ، ولى آنچه من میخواهم نیست ، بعضى گفتند

آیه"و من یعمل سوء او یظلم نفسه ثم یستغفرالله

یجد الله غفورا رحیما" (هر کس عمل زشتى انجام دهد

یا بر خویشتن ستم کند و سپس از خدا آمرزش بخواهد

خدا را غفور و رحیم خواهد یافت) سوره نساء آیه 110

امام فرمود خوبست ولى آنچه را مى خواهم نیست .

بعضى دیگر گفتند آیه "قل یا عبادى الذین اسرفوا على

انفسهم لا تقنطوا من رحمة الله ان الله یغفر الذنوب

جمیعا انه هو الغفورالرحیم"(اى بندگان من که دراثر گناه،

بر خویشتن زیاده روی کرده اید،ازرحمت خدا مایوس

نشوید در حقیقت‏خدا همه گناهان را مى‏آمرزد که او

خود آمرزنده مهربان است)سوره زمرآیه53 فرمود

خوبست اما آنچه مى خواهم نیست ! بعضى دیگر

گفتند آیه "و الذین اذا فعلوا فاحشة او ظلموا نفسهم

ذکروا الله فاستغفروا لذنوبهم و من یغفر الذنوب الا الله"

 (پرهیزکاران کسانى هستند که هنگامى که کار زشتى

انجام مى دهند یا به خود ستم مى کنند به یاد خدا

مى افتند، از گناهان خویش آمرزش مى طلبند و

چه کسى است جز خدا که گناهان را بیامرزد)

سوره آل عمران آیه135

باز امام فرمود خوبست ولى آنچه مى خواهم نیست .

در این هنگام مردم از هر طرف به سوى امام متوجه شدند

 و همهمه کردند فرمود: چه خبر است اى مسلمانان ؟

عرض کردند: به خدا سوگند ما آیه دیگرى در این زمینه

سراغ نداریم . امام فرمود: از حبیب خودم رسول خدا

شنیدم که فرمود:

 
امید بخشترین آیه قرآن این آیه است "واقم الصلوة طرفى

النهار و زلفا من اللیل ان الحسنات یذهبن السیئات

ذلک ذکرى للذاکرین سوره هود آیه 118

و فرمود: اى على! آن خدایى که مرا به حق مبعوث کرده

و بشیر و نذیرم قرار داده یکى از شما که برمى‏خیزد براى

وضو گرفتن، گناهانش از جوارحش مى‏ریزد، و وقتى

به روى خود و به قلب خود متوجه خدا مى‏شود از

نمازش کنار نمى‏رود مگر آنکه از گناهانش چیزى

نمى‏ماند، و مانند روزى که متولد شده پاک مى‏شود،

و اگر بین هر دو نماز گناهى بکند نماز بعدى پاکش

می‏کند، آن گاه نمازهاى پنجگانه را شمرد

  بعد فرمود:یا علی جز این نیست که نمازهای پنجگانه

براى امت من حکم نهر جارى را دارد که در خانه آنها

واقع باشد، حال چگونه است وضع کسى که بدنش

آلودگى داشته باشد، و خود را روزى پنج نوبت در آن

آب بشوید؟ نمازهاى پنجگانه هم به خدا سوگند براى

امت من همین حکم را دارد.‏

امشب خدا لطف نهان خود هویدا میکند

امشب تفاخر فرش بس بر عرش أعلا میکند

امشب دو تا را جفت هم ، از صنع یکتا میکند

یعنی علی ماهِ رخ زهرا تماشا میکند

با چشم دل در صورت او سیر معنا میکند

امشب حسد بر خاکیان ، بی حد برند افلاکیان

خندان چمن ؛ رقصان دمن ؛ خوشدل زمین ؛ خرم زمان

در دست اسرافیل بین ، صورش شده ساز و دُهُل

با نور، دعوتنامه بفرستاده هادیّ سُبُل

امضا ، ز ختم المرسلین ؛ گیرندگان ، خیل رُسل

هر کس که آید همرهش نی دسته گل ؛ یک باغ گل

در آمد و شد اولیا، در رفت و آمد انبیا

ای غصّه و ای غم برو ؛ ای شوق و ای شادی بیا

از بهر این ساعت زمان لحظه شماری کرده است

وز بهر این وصلت زمین نابردباری کرده است

چشم فلک شب تا سحر اختر شماری کرده است

ایوب دهر از شوق امشب، بی قراری کرده است

دست خدا ، وجه خدا را خواستگاری کرده است

امشب علی ،آن عدل کل بر عقل کل داماد شد

شاگرد ممتاز نَبی ، داماد بر استاد شد

خوان کرم مخلوق را دعوت به مهمانی کند

صد نعمت از رحمت خدا بر خلق ارزانی کند

وز طور موسی آمده تا آنکه در بانی کند

آید خلیل ،آرد ذبیحِ خود که قربانی کند
یوسف گرفته مِجمر و اسپند گردانی کند

کرّوبیان در هلهله، قدوسیان در همهمه

عیسی به دنبال علی، مریم کنار فاطمه